Tag: Talking About Poetry

စာေပအႏုပညာတစ္မ်ိဳးျဖစ္တဲ့ ‘ကဗ်ာ’နဲ႔ ဆူရီယလ္ ‘ကဗ်ာ’ကို ေရာေထြးျမင္လို႔မရဘူး။ အေနာက္တိုင္း ကဗ်ာဝါဒေတြျဖစ္ၾကတဲ့ Romanticism ၊ Realism ၊ Expressionism ၊ Cubism ၊ Futurism ၊ Modernism စတဲ့ ကဗ်ာေတြအားလုံးဟာ စာေပအႏုပညာကဗ်ာေတြ ျဖစ္ၾကတယ္။

Surrealist Poetry ဆူရီယလ္ကဗ်ာေတြဟာ အဲသလို စာေပအႏုပညာကဗ်ာ မဟုတ္ဘူး။ မသိစိတ္၊ အိပ္မက္၊ ဆင္ျခင္ယုတၱိဥာဏ္ ထိမ္းခ်ဳပ္မႈမဲ့ စိတ္ကူးအာ႐ုံတို႔ရဲ႕ အမွန္တကယ္တည္႐ွိေနျခင္းနဲ႔ အလုပ္လုပ္ပုံတို႔ကို သက္ေသအျဖစ္ ထုတ္ျပတဲ့အရာေတြ ျဖစ္တယ္။ သူတို႔စကားအရ research သုေတသနျပဳလုပ္ျခင္းက ရ႐ွိတဲ့ data အခ်က္အလက္ အေထာက္အထားေတြပဲ ျဖစ္တယ္။

ဒါကို ေခါင္းေဆာင္ျဖစ္သူ အန္ဒေရ ဘေရတြန္ (ဘေရေတာ္န္)ရဲ႕ ၁၉၂၄ ပထမ ဆူရီယလ္ေၾကညာစာတမ္းမွာ အတိအလင္းထုတ္ျပန္ထားတာ႐ွိတယ္ ‘exempt from aesthetic and moral concerns’ ‘အႏုပညာရသဆိုင္ရာ၊ ကိုယၠ်င့္တရားဆိုင္ရာတို႔ႏွင့္ လြတ္ကင္းေသာ’။

ဒါဟာဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ ego မိမိအတၱကိစၥနဲ႔ ဆိုင္တယ္။ မိမိအတၱ ego/self ဟာ သိစိတ္ရဲ႕လက္ေအာက္ခံ ျဖစ္တယ္။ ဆူရီယလ္ရဲ႕ ရည္႐ြယ္ခ်က္က သိစိတ္ေအာက္မွ ကင္းလြတ္တဲ့ မသိစိတ္ကို ေဖာၴဳတ္ေရးျဖစ္တယ္။

ဘေရတြန္က အဆိုပါသက္ေသအေထာက္အထား အေရးအသားေတြကို ဘာလို႔ poetry ကဗ်ာလို႔ေခၚသလဲဆိုေတာ့ သိစိတ္ထိမ္းကြပ္လမ္းေၾကာင္း ခ်ဳပ္ခ်ယ္မႈကလြတ္ကင္းေနတာကို ‘poetry’လို႔ ေခၚတာျဖစ္တယ္။ စာေပအႏုပညာလာ poetryနဲ႔ မတူဘူး။
Continue reading →

Postmodern Associative ကိုယ္တိုင္က hybrid၊ မတူေသာ၊ ဆန္႔က်င္ဘက္ပင္ျဖစ္တတ္ေသာ၊ အရာႏွစ္ခု၊ အေၾကာင္းႏွစ္ခုကို ခ်ိတ္တြဲေပါင္းစပ္တာ။

ေပါင္းစပ္တာဆိုေပမင့္ တစ္သားတည္းျဖစ္သြားတာမဟုတ္ပဲ သူ႕ဂုဏ္သတၱိသူ ဆက္ထိမ္းသိမ္းထားတာ မဟုတ္ရင္ ထိမ္းသိမ္းဖို႔ႀကိဳးစားတာ။

အဲဒီမွာ ဘာျဖစ္လဲဆိုေတာ့ ကေလးကစားကြင္းေတြမွာ ေတြ႕ရတတ္တဲ့ see-saw လို တစ္ေယာက္တစ္ဘက္ထိုင္ၿပီး အနိမ့္အျမင့္ျဖစ္သြားတာ၊ အဲဒီအနိမ့္အျမင့္အတက္အက် ျဖစ္သြားတာကို အရသာခံေပ်ာ္႐ႊင္ရတာမ်ိဳး။

တစ္ဘက္က ဆင္ျခင္ယုတၱိဥာဏ္နဲ႔ တည္ေဆာက္ထားတဲ့ Postmodern သီအိုရီအယူအဆေတြ၊ အျခားတစ္ဘက္က စိတ္ကူးနဲ႔ခုန္ကူးမႈ၊ အာ႐ုံခုန္ကူးမႈ၊ စိတ္ကူးအာ႐ုံခုန္ကူးမႈ၊အာ႐ုံခံစားခ်က္ခုန္ကူးမႈ၊ မသိစိတ္ရဲ႕ အလုပ္တစ္ခု။ သိစိတ္နဲ႔ မသိစိတ္တြဲခ်ိတ္မႈ။

ေမာ္ဒန္သိမႈေလာကႀကီးတစ္ခုလုံးကို ေမးခြန္းထုတ္၊ ေျပာင္းျပန္လွန္ျခင္းနဲ႔ နဂိုကတည္းက အတည္တက်မ႐ွိ၊ တည္ၿငိမ္ျခင္းမ႐ွိ၊ flux စီးဆင္းေနျခင္းသက္သက္၊ chaos ဖ႐ိုဖရဲပရမ္းပတာ စီရင္ထုံးဖြဲ႕မႈမဲ့ ဆင္ျခင္ယုတၱိမဲ့ ျဖစ္ပ်က္ေနမႈ။

နည္းနာတကၠနိအျဖစ္ နားလည္ေကာင္းနားလည္ၿပီး လက္ေတြ႕သုံးေကာင္းသုံးၾကမွာ ျဖစ္ေသာ္လည္း ေနာက္ကြယ္ကသေဘာတရား၊ အေျခခံမူ၊ ေလာကီနိယာမ၊ စိတၱဓမၼကို ႏွလုံးသြင္းတတ္ႏိုင္ရင္ ပိုေကာင္းမလားေပါ့ေလ။

စဥ္းစားမိတာ ေျပာပါတယ္။
ကဗ်ာအေၾကာင္း ေျပာပါတယ္။

ဇယလ
၂၇ ဒီ ကိုဗစ္၂၀

ကဗ်ာအေၾကာင္းကို ေျပာခဲ့ၾကတာ ႏွစ္ေပါင္းေထာင္နဲ႔ခ်ီပါၿပီ။ အဲဒါကိုပဲ အခုထိေျပာေနရ၊ ေျပာေနၾကတုန္း၊ ေနာင္လည္း ေျပာၾကဦးမွာပဲ။

ေျပာၾကတဲ့အခ်ိန္မွာ ေျပာသူရဲ႕ ကဗ်ာဆိုင္ရာသိမႈအနည္းအမ်ား၊ အတိမ္အနက္၊ ခံယူခ်က္၊ ပုဂၢလိကခံစားမႈ စသည္တို႔နဲ႔ယွဥ္ေျပာၾကတာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ပုဂၢလဓိဌာန္ဘက္ အမ်ားႀကီး ပါႏိုင္ပါတယ္။

“ကဗ်ာ” ဆိုတဲ့အျမင္ေပၚမွာရယ္၊ ကဗ်ာနဲ႔ေလာကီေလာကုတၱရာ ပတ္သက္ေနမႈေတြအေပၚမွာရယ္ ေျပာဆိုၾကတာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

ခက္တာက ႐ိုး႐ွင္းတဲ့ကိစၥတစ္ခုပါပဲ။ အျခားမဟုတ္ပါဘူး၊ ေမးခြန္းတစ္ခုေလးရယ္ပါ၊’ ကဗ်ာဆိုတာဘာ’။ အဲဒီေမးခြန္းကိုေျဖဖို႔ အလုပ္၂မ်ိဳးလုပ္ေဆာင္ခဲ့ၾကတာ သမိုင္းတေလွ်ာက္ပါပဲ။ ပထမက အဆိုပါ’ကဗ်ာ’ဆိုတာကို အေတြးအျမင္၊ ထင္ျမင္ယူဆခ်က္၊ ႐ႈေထာင့္၊ သီအိုရီ စသည္တို႔နဲ႔တည္ေဆာက္ျပခ်က္ေတြျပဳလုပ္ျခင္းျဖစ္ၿပီး ဒုတိယကေတာ့ လက္ေတြ႕ဖန္တီးျပျခင္းပဲျဖစ္ပါတယ္။

ဒီႏွစ္ခ်က္ဟာ ေပါင္းကူးေပါင္းစပ္ေနတာလည္း ႐ွိသလို ေပါင္းကူးေပါင္းစပ္ပုံအမ်ိဳးမ်ိဳးလည္း ႐ွိေနတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါကိုလူမ်ိဳး႐ႈေထာင့္ကမၾကည့္ပဲ ကမ႓ာ့ကဗ်ာသမိုင္းတေလွ်ာက္လုံးကေန ဒီေန႔ ၾကာသာပေတး၊ ဒီဇင္ဘာ ၂၄၊ ၂၀၂၀ အထိပါပဲ။ ဒါေတာင္ ထုတ္ေဖာ္ရျခင္း မ႐ွိေသးတာေတြ၊ေတြးဆဲမွာ အစာေခ်ေနတာေတြလည္း မ်ားစြာ႐ွိပါေသးတယ္။

“‘ကဗ်ာ’ဆိုတာဘာ”။ ယေန႔အထိ ဝိေရာဓိမဲ့ ယတိျပတ္တိက်တဲ့ ဖြင့္ဆို၊မိန္႔ဆိုခ်က္ မ႐ွိေသးပါဘူး။ အဘိဓာန္ဖြင့္ဆိုခ်က္ေတြဟာ သုသာန္လိုမဟုတ္ရင္ ျပတိုက္ထဲက ေ႐ွးေဟာင္းပစၥည္းေတြလို ျဖစ္ခဲ့ပါၿပီ။ ‘အႏုပညာဟူသည္’လည္း ထိုနည္း၎။
Continue reading →

၁၉၆၀-၁၉၇၀ ကာလေတြမွာ အေမရိကန္ကဗ်ာေလာကမွာ ဆူရီယလ္လစ္ဇင္မ္ ေခါင္းေထာင္လာခဲ့တယ္။ ၁၉၂၀ခုႏွစ္မ်ားေႏွာင္းပိုင္းကေန ဒုတိယမ႓ာစစ္အၿပီး အေမရိကန္ကဗ်ာေလာကမွာ ဆူရီယလ္လစ္ဇင္မ္ကဗ်ာနဲ႔ မဂၢဇင္းေတြ႐ွိေနၿပီး ဖစ္လစ္ပ္ လာမန္း႐ွား၊ ခ်ားလ္စ္ ဟင္နရီ ေဖာ့ဒ္၊ ယူဂ်ီးန္ ဟိုးလာ့စ္တို႔ေပၚလြင္ခဲ့ၾကေပမယ့္ သူတို႔ကို ဥေရာပ(ျပင္သစ္)ဆူရီယလ္သမားေတြလို႔ေခၚခဲ့ၾကတယ္။

အေမရိကန္ ဆူရီယလ္လစ္ဇင္မ္လို႔ေခၚတဲ့ ဆူရီယလ္လစ္ဇင္မ္ကို အေမရိကန္မႈျပဳလိုက္တာကေတာ့ ၁၉၆၀ခုႏွစ္ေတြမွာစခဲ့တယ္။ အဲဒီကာလက ကြန္ဖက္႐ွင္နလ္၊ ဘိ(တ္)၊ ဘလက္(က္)ေမာင္တင္န္၊ ဆဲန္ ဖရဲန္ဆစၥကို ရီေနေဆာ့န္စ္၊ ႏ်ဴးေယာ့က္ စတဲ့ကဗ်ာဂိုဏ္းေတြနဲ႔အၿပိဳင္ ဒိ(ပ္)အစ္ေမ့ဂ်္ဂိုဏ္းလည္း ေပၚလာတယ္။

ဘိ(တ္)(ဂင္းန္စ္ဘာ့ဂ္) နဲ႔ ႏ်ဴးေယာ့က္ (အက္ရ္ွဘရီ၊ ကို႔ခ္၊ အိုဟာရာ၊ ဘာဘရာ ဂက္စ္တ္) တို႔ကို လႊမ္းမိုးခဲ့ေပမယ့္ ဆူရီယလ္နဲ႔ထဲထဲဝင္ဝင္ပတ္သက္ခဲ့တာကေတာ့ ဒိ(ပ္)အစ္ေမ့ဂ်္ပဲျဖစ္တယ္။ ဒါေပမယ့္ ဆူရီယလ္လစ္ဇင္မ္နဲ႔ ကြဲျပားျခားနားတာေတြ႐ွိတယ္။

(၁) ကဗ်ာအတြက္အသုံးျပဳျခင္း၊
(၂) ဖ႐ြိဳဒ္ထက္ ယြန္းဂ္(Carl Jung)ဘက္ လိုက္ျခင္း၊
(၃) ျပင္သစ္ဆူရီယလ္လစ္ဇင္မ္ထက္ စပိန္/လက္တင္အေမရိက (ေလာ္ရ္ကာ)ဘက္လိုက္ျခင္း၊ ဘလိုင္းဝ္ Robert Bly ရဲ႕ Leaping Poetry ကဗ်ာအယူအဆမွာ သိစိတ္-မသိစိတ္-သိစိတ္ ဆိုၿပီး သိစိတ္ထံျပန္လွည့္သြားျခင္း

တို႔ျဖစ္ပါတယ္။ ဒိ(ပ္)အစ္ေမ့ဂ်္ကဗ်ာဆရာတစ္ဦးျဖစ္သူ ေဂ်းမ္စ္႐ိုက္တ္ James Wright ဆိုရင္ သူ႕ကဗ်ာကို ဆူရီယလ္လို႔ေျပာတာ မႀကိဳက္ဘူး။ ‘အဲသလိုဆို က်ေနာ္႕ကဗ်ာဟာ မေအာင္ျမင္ဘူးေပါ့ဗ်ာ’ လို႔ေတာင္ ေျပာခဲ့ေသးတယ္။
Continue reading →

အခါတစ္ပါး၌ ပုဂၢလိကပိုင္ ပန္းခ်ီျပခန္းတစ္ခုမွာ အႏုပညာ/ပန္းခ်ီဆိုင္ရာ ႏွီးေႏွာဖလွယ္ပြဲတစ္ခုက်င္းပခဲ့တယ္။ ေဂ်းကို စီစဥ္တဲ့ပြဲ။ ႏိုင္ငံျခားသားေတြလည္ းပါတယ္။ ကိုေအးကို၊ ကိုပိုပို၊ ေဒၚေခ်ာအိသိန္းတို႔လည္း ပါၾကတယ္။အဲဒီမွာ အင္စေတာေလး႐ွင္း/ပါေဖာမန္႔စ္ အာ့တ္ လုပ္ၾကေတာ့ ကိုပိုပိုက ဘာလုပ္သလဲဆိုေတာ့ ပန္းခ်ီျပခန္းရဲ႕ နဲရံတစ္ခုရဲ႕ေအာက္ေျခထဲ သံတစ္ေခ်ာင္း ႐ိုက္သြင္းပစ္လိုက္တယ္။ အဲဒီအခ်ိန္မွာ ျပခန္းပိုင္႐ွင္ ဦးေလးနဲ႔ေဒၚေဒၚတို႔ မ်က္စိမ်က္ႏွာပ်က္ၾကတာ သတိထားလိုက္မိတယ္။

အဲဒီမွာ အႏုပညာဖန္တီးထုတ္လုပ္မႈ နဲ႔ ေနာက္ကြယ္က အင္စတီက်ဴး႐ွင္း (ဒီေနရာမွာဆို ျပခန္းပိုင္႐ွင္၊ ျပခန္း၊ ႐ုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာအက်ိဳးအျမတ္၊ နာမ္ပိုင္းဆိုင္ရာအက်ိဳးအျမတ္၊ စသည္ျဖင့္ေပါ့ေလ) ကို ေဖာ္ျပလိုက္မႈတို႔ကို ခြဲခြဲျခားျခား ျမင္လိုက္ရတယ္ (က်ေနာ္႕ အတၱေနာမတိ subjective view)။

အႏုပညာဖန္တီးမႈနဲ႔ ျပသမႈ (ဝါ) အမ်ားျပည္သူထံ ခ်ျပမႈနဲ႔ ေနာက္ကြယ္က မျမင္ရတဲ့ အင္အားစု(ေတြ) (အႏုပညာေပၚသေဘာထား၊ အႏုပညာပစၥည္း/လက္ရာအျဖစ္သတ္မွတ္မႈ၊ စံထားမႈ၊ ေဘးဖယ္ထုတ္မႈ၊ စသည္။)

ကိုပိုပိုရဲ႕လုပ္ရပ္ကို ကြန္ဆက္ပခ်ဴရလ္လို႔ က်ေနာ္ျမင္တယ္။ ေပါလစ္တစ္ကလ္ ‘ပါဝါစိုးမိုးမႈဆက္ဆံေရး’ကို က်ေနာ္ျမင္တယ္။ anti-art လို႔ေတာင္ ေျပာလို႔ရမယ္လို႔ က်ေနာ္ထင္တယ္။

ဒါမ်ိဳးဟာ ကဗ်ာမွာေကာ ဘယ္လို႐ွိသလဲ။

စဥ္းစားမိတာေျပာပါတယ္။
ကဗ်ာအေၾကာင္းေျပာပါတယ္။

ဇယလ
၁၃ ဒီ ကိုဗစ္၂၀