စာေပအႏုပညာတစ္မ်ိဳးျဖစ္တဲ့ ‘ကဗ်ာ’နဲ႔ ဆူရီယလ္ ‘ကဗ်ာ’ကို ေရာေထြးျမင္လို႔မရဘူး။ အေနာက္တိုင္း ကဗ်ာဝါဒေတြျဖစ္ၾကတဲ့ Romanticism ၊ Realism ၊ Expressionism ၊ Cubism ၊ Futurism ၊ Modernism စတဲ့ ကဗ်ာေတြအားလုံးဟာ စာေပအႏုပညာကဗ်ာေတြ ျဖစ္ၾကတယ္။
Surrealist Poetry ဆူရီယလ္ကဗ်ာေတြဟာ အဲသလို စာေပအႏုပညာကဗ်ာ မဟုတ္ဘူး။ မသိစိတ္၊ အိပ္မက္၊ ဆင္ျခင္ယုတၱိဥာဏ္ ထိမ္းခ်ဳပ္မႈမဲ့ စိတ္ကူးအာ႐ုံတို႔ရဲ႕ အမွန္တကယ္တည္႐ွိေနျခင္းနဲ႔ အလုပ္လုပ္ပုံတို႔ကို သက္ေသအျဖစ္ ထုတ္ျပတဲ့အရာေတြ ျဖစ္တယ္။ သူတို႔စကားအရ research သုေတသနျပဳလုပ္ျခင္းက ရ႐ွိတဲ့ data အခ်က္အလက္ အေထာက္အထားေတြပဲ ျဖစ္တယ္။
ဒါကို ေခါင္းေဆာင္ျဖစ္သူ အန္ဒေရ ဘေရတြန္ (ဘေရေတာ္န္)ရဲ႕ ၁၉၂၄ ပထမ ဆူရီယလ္ေၾကညာစာတမ္းမွာ အတိအလင္းထုတ္ျပန္ထားတာ႐ွိတယ္ ‘exempt from aesthetic and moral concerns’ ‘အႏုပညာရသဆိုင္ရာ၊ ကိုယၠ်င့္တရားဆိုင္ရာတို႔ႏွင့္ လြတ္ကင္းေသာ’။
ဒါဟာဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ ego မိမိအတၱကိစၥနဲ႔ ဆိုင္တယ္။ မိမိအတၱ ego/self ဟာ သိစိတ္ရဲ႕လက္ေအာက္ခံ ျဖစ္တယ္။ ဆူရီယလ္ရဲ႕ ရည္႐ြယ္ခ်က္က သိစိတ္ေအာက္မွ ကင္းလြတ္တဲ့ မသိစိတ္ကို ေဖာၴဳတ္ေရးျဖစ္တယ္။
ဘေရတြန္က အဆိုပါသက္ေသအေထာက္အထား အေရးအသားေတြကို ဘာလို႔ poetry ကဗ်ာလို႔ေခၚသလဲဆိုေတာ့ သိစိတ္ထိမ္းကြပ္လမ္းေၾကာင္း ခ်ဳပ္ခ်ယ္မႈကလြတ္ကင္းေနတာကို ‘poetry’လို႔ ေခၚတာျဖစ္တယ္။ စာေပအႏုပညာလာ poetryနဲ႔ မတူဘူး။
အဲဒါေၾကာင့္လည္းပဲ အဆိုပါ မသိစိတ္ထုတ္ေဖာ္နည္းနဲ႔ အေရးအသား ျပဳလုပ္ပုံျပဳလုပ္နည္းေတြကို အႏုပညာရပ္ေတြျဖစ္တဲ့ ကဗ်ာ၊ ပန္းခ်ီေတြ ဖန္တီးဖို႔သုံးျခင္းကို လုံးဝ႐ႈပ္ခ်ၿပီး အဆိုပါပုဂၢိဳလ္ေတြကိုလည္း ဆူရီယလႅဇင္မ္စစ္စစ္ကို ေဖာက္ျပန္ဖ်က္ဆီးမႈနဲ႔ ဘေရတြန္ဟာ သူ႕ဆူရီယလႅဇင္မ္အဖြဲ႕ကေန ထုတ္ပယ္လိုက္တာျဖစ္တယ္။
ေနာက္ပိုင္းမွာေတာ့ ဘေရတြန္လည္း မႏိုင္ေတာ့ပဲ ဆူရီယလႅဇင္မ္ဟာ ႏိုင္ငံတကာျပန္႔ႏွံ႔သြားၿပီး ‘ေရေရာဆူရီယလ္’ေတြ ေပၚလာခဲ့ၾကတယ္။ ဆူရီယလ္သမားစစ္စစ္ေတြ ေအာ့ႏွလုံးနာေပါ့။ ၁၉၂၅ မွာ ဆူရီယလႅဇင္မ္ဟာ အႏုပညာမဟုတ္ပါေၾကာင္း တရားဝင္ေၾကညာခ်က္ ထြက္ခဲ့ပါေသးတယ္။
အေမရိကန္မွာဆို ‘ဆူရီယလ္အျပင္း’ ‘ဆူရီယလ္အေပ်ာ့’လို႔အေခၚအေဝၚေတြ ထြက္လာသလို ‘S’ အႀကီး ဆူရီယလ္ နဲ႔ ‘s’ အေသးဆူရီယလ္ ဆိုၿပီး ခြဲျခားလာၾကျပန္ပါတယ္။ ခ်ားလ္စ္ ဆီးမစ္ခ်္တို႔ ေရာဘတ္ဘလိုင္းဝ္တို႔ ေဂ်းမ္စ္ေတ့တ္တို႔ဟာ ‘အေပ်ာ့’ သမားေတြလို႔ သတ္မွတ္ၾကပါတယ္။ မူလဆရီယလႅဇင္မ္မွ ေသြဖည္သူမ်ားေပါ့။
ယေန႔ကမ႓ာမွာေတာ့ ဆူရီယလႅဇင္မ္ကို အသိအမွတ္ျပဳ ေနရာေပးၿပီး ကိုယ္ဖန္တီးခ်င္တာကို ဆူရီယလ္နည္းေတြ ယူသုံးၾကတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဆူရီယလ္က ဆင္းသက္လာတဲ့ ဒိ(ပ္)အစ္ေမ့ဂ်္တို႔၊ မက္ဂ်စ္ကလ္ ရီယလႅဇင္မ္တို႔၊ အစ္ရီယလႅဇမ္တို႔အျပင္ ႏိုင္ငံနဲ႔လူမ်ိဳးအလိုက္ ကြဲျပားတဲ့ ဆူရီယလႅဇင္မ္ေတြလည္း ႐ွိၾကပါေသးတယ္။ ဂ်ပန္ဆူရီယလႅဇင္မ္၊ အာရပ္ဆူရီယလႅဇင္မ္၊ ကာရစ္ဘီယင္န္ ဆူရီယလႅဇင္မ္၊ မကၡဆီကင္န္ ဆူရီယလႅဇင္မ္ စသည္တို႔လည္း ဥပမာအားျဖင့္႐ွိပါတယ္။
(ေရးေနဆဲ ‘ဆူရီယလ္မိုးေကာင္းကင္’ မွ)
ေမးခြန္း။ ။ မိမိတို႔ရဲ႕ ၂၀ရာစု၊ ၂၁ရာစု ျမန္မာကဗ်ာမွာ ဆူရီယလႅဇင္မ္ ‘အႀကီး’ ‘အေသး’ ႐ွိပါၿပီလား။ သက္ေသသာဓကျဖင့္ ႐ွင္းလင္းေျဖဆိုပါ။
ျမန္မာကဗ်ာ ဆူရီယလႅဇင္မ္ (သို႔မဟုတ္) ျမန္မာဆူရီယလ္ကဗ်ာေပါ့။
စဥ္းစားမိတာ ေျပာပါတယ္။
ကဗ်ာအေၾကာင္း ေျပာပါတယ္။
ဇယလ
၂၇ ဒီ ကိုဗစ္၂၀